วัดภูมินทร์ ภาพจิตรกรรมฝาผนังปู่ม่านย่าม่าน น่าน

วัดภูมินทร์เป็นวัดเก่าแก่คู่บ้านคู่เมืองน่าน ที่มีประวัติอันยาวนานควรค่าแก่การศึกษาและอนุรักษ์ไว้เป็นอย่างยิ่ง หากมีโอกาสได้มาเยือนเมืองน่าน วัดภูมินทร์เป็นอีกหนึ่งสถานที่ที่ไม่ควรพลาด เรามาเยือนเมืองน่าน ซึ่งเป็นเมืองที่ยังคงเอกลักษณ์พื้นบ้านแบบล้านนา และยังมีวิถีชีวิตชาวพื้นเมืองที่เรียบง่ายและจริงใจแฝงไปด้วยเสน่ห์แบบไทยๆ และแบบไทลื้อด้วยค่ะ และยังมีสถาปัตยกรรมเก่าแก่และวิถีชีวิตของผู้คนในด้านที่ไม่ปรุงแต่งอีกด้วยนะคะ และที่สำคัญเราตั้งใจจะมาตามรอยความรักอันลือลั่นของภาพจิตกรรมฝาผนังอันงดงามและขึ้นชื่อของที่นี่ค่ะ

วัดภูมินทร์ เป็นวัดที่ตั้งอยู่ในตำบลเวียงใต้ อำเภอเมือง จังหวัดน่าน สร้างขึ้นประมาณ พ.ศ. 2138 โดยพระเจ้าเจตบุตรพรหมมินทร์ เจ้าผู้ครองนครน่านทรงสร้างพระอารามนี้ หลังจากได้ขึ้นครองนครน่านมาแล้วเป็นเวลา 6 ปี ซึ่งตรงกับสมัยแผ่นดินของสมเด็ดพระนเรศวรมหาราช ซึ่งเดิมนั้นปรากฏชื่อในคัมภีย์เมืองเหนือว่า "วัดพรหมมินทร์" หมายถึง พระพรหมผู้เป็นใหญ่ ตามพระนามเจ้าเจตบุตรพรหมมินทร์ ก่อนจะเพี้ยนเสียงเป็น "วัดภูมินทร์” ในภายหลัง

สำหรับสิ่งที่น่าสนใจภายในวัดนี้ และถือว่าเป็นหนึ่งเดียวในประเทศก็ว่าได้ ก็คือ “พระอุโบสถจตุรมุข” สถานปัตยกรรมอันโดดเด่นด้วยเอกลักษณ์เฉพาะตัว โดยวิหารจตุรมุขถือเป็นงานสถาปัตยกรรมล้านนาแบบพิเศษ ที่มีความงดงามได้อย่างลงตัว โดยการนำโบสถ์และวิหารมาสร้างรวมเป็นอาคารเดียวกัน วิหารจตุรมุขจะมีบันไดและประตูเข้าออกทั้งสี่ทิศ และที่ราวบันไดก็จะมีปูนปั้นรูปพญานาคหันเศียรนาคขึ้นสู่เบื้องบนเป็นภาพที่งดงามยิ่งนัก และเป็นความแปลกของวัดภูมินทร์ที่ไม่เหมือนใครนี่เอง ที่ทำให้วัดภูมินทร์แห่งนี้ ซึ่งเป็นวัดแห่งแรกในต่างจังหวัดที่มีภาพประดับบนธนบัตรของไทย ได้รับการตีพิมพ์ภาพพญานาคคู่ขนาดใหญ่เทินแห่พระวิหารไว้กลางลำตัวบนธนบัตรไทยฉบับละหนึ่งบาท ตั้งแต่แผ่นดินรัชกาลที่ 8 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ วัดภูมินทร์ถึงแม้ว่าจะเป็นพระอารามขนาดเล็ก แต่ก็ทรงคุณค่าทางประวัติศาสตร์มาจนตราบทุกวันนี้ วัดภูมินทร์จัดได้ว่าเป็นเพชรน้ำเอกของพุทธศิลป์ล้านนาแห่งเมืองน่านค่ะ

ภายในพระอุโบสถตรงใจกลางประดิษฐานพระประทานพระพุทธรูปขนาดใหญ่ 4 องค์ มีชื่อเรียกว่า “พระพุทธมหาพรหมอุดมศักยมุนี” เป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัย ศิลปะสุโขทัยสีทองเหลืองอร่ามเป็นแบบพระพรหมสี่หน้าที่เป็นปริศนาธรรม ได้แก่ เมตตา กรุณา มุทิตา และอุเบกขา โดยหันพระพักตร์ออกทางด้านประตูทั้งสี่ทิศ และหันหลังชนกัน ไม่ว่าจะเดินขึ้นบันไดทิศใด ก็จะพบกับพระพักตร์ของพระพุทธรูปทุกด้าน พระพุทธรูปปางมารวิชัย ซึ่งเป็นพระพุทธรูปอยู่ในพระอิริยาบถประทับนั่งขัดสมาธิ โดยมือซ้ายวางหงายบนตัก มือขวาวางบนเข่า นิ้วชี้ลงพื้นธรณี พระพุทธรูปปางมารวิชัยนิยมสร้างเป็นพระประธานในพระอุโบสถ และพระพุทธรูปปางมารวิชัยเป็นปางที่พบมากที่สุดในศิลปะกรรมไทย โดยเฉพาะในสมัยสุโขทัย ล้านนา อู่ทอง อยุธยา ตลอดจนถึงกรุงรัตนโกสินทร์ ความงดงามขององค์พระประธานในอุโบสถแห่งนี้ มีความงดงามและโดดเด่นเป็นเอกลักษณ์จนถูกยกให้เป็นหนึ่งในพระพุทธรูป Unseen Thailand จากการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย

นอกจากนี้วัดภูมินทร์ยังมีชื่อเสียงโด่งดังเป็นที่รู้จักกันอย่างแพร่หลาย ว่าภาพจิตรกรรมฝาผนังที่ปรากฏอยู่บนผนังด้านในของอุโบสถจตุรมุขทั้งสี่ด้านนั้น มีความสวยงามยิ่งนัก และภาพเขียนที่โดดเด่น และเป็นที่กล่าวขานมากที่สุดในวัดภูมินทร์ ต้องยกให้ภาพ  “ปู่ม่าน ย่าม่าน” ซึ่งอยู่ใกล้กับประตูทิศตะวันตก เป็นภาพขนาดใหญ่ใกล้เคียงกับขนาดคนจริง ของชายหนุ่มและหญิงสาวในชุดแต่งกายแบบพม่า หรือแบบไทลื้อ ในอิริยาบถยืนเคียงกัน โดยฝ่ายชายจับบ่าหญิงสาวและใช้มือป้องปากเหมือนกำลังกระซิบกระซาบถ้อยคำบางอย่างข้างๆ หู โดยภาพจิตรกรรมฝาผนังภายในอุโบสถวัดภูมินทร์นี้จะแบ่งออกเป็น 3 ส่วน คือ ส่วนแรกที่แสดงถึงเรื่องราวและวิถีชีวิตตำนานพื้นบ้าน ส่วนที่สองเกี่ยวข้องกับเรื่องพระเตมีย์ชาดก และส่วนที่สามแสดงถึงความเป็นอยู่ของชาวน่านในอดีต เช่น การแต่งกายด้วยผ้าซิ่นลายน้ำไหล การทอผ้าด้วยมือ และการทำการค้ากับชาวต่างชาติ ซึ่งภาพจิตรกรรมฝาผนังที่โดดเด่นเป็นพิเศษในวัดภูมินทร์แห่งนี้ ต้องยกให้กับภาพ “ปู่ม่าน ย่าม่าน” ซึ่งเป็นคำเรียกผู้ชายผู้หญิงชาวไทลื้อสมัยโบราณในลักษณะการกระซิบสนทนากัน ซึ่งนักท่องเที่ยวและผู้มาเยือนทุกๆ คน ห้ามพลาดเลยนะคะ เดี๋ยวจะหาว่าไม่บอกกัน  ภาพปู่ม่านย่าม่าน ภาพนี้ได้รับการยกย่องว่าเป็นภาพที่งดงามที่สุดของวัดภูมินทร์  

เดินออกมาด้านนอกก็พบกับร้านค้ามากมาย และบริเวณใกล้เคียงยังมีพิพิธภัณฑ์พื้นบ้านด้วยค่ะ ซึ่งมีโบราณวัตถุจัดแสดงอยู่มากมายให้เราได้ชมกัน สำหรับใครที่ยังเก็บภาพความประทับใจของวัดวาอารามสวยๆ กับจิตรกรรมฝาผนังเลื่องชื่อที่นี่ยังไม่เต็มอิ่ม ทางพิพิธภัณฑ์ยังมีร้านขายของที่ระลึกจำหน่ายภาพวาดและสินค้าต่างๆ เป็นภาพวาดเหมือนจิตรกรรมฝาผนังภายในอุโบสถ  ทั้งภาพปู่ม่านย่าม่านด้วยนะคะ ภาพหญิงสาวในอดีต และภาพวิธีชีวิตศิลปวัฒนธรรมของคนเมืองน่านให้เราได้เลือกซื้อกลับไปประดับที่บ้านหรือเป็นของฝากได้อีกด้วย

ภาพปู่ม่านย่าม่านเป็นอีกหนึ่งไฮไลท์ของที่นี่ก็ว่าได้ ซึ่งภาพวาดของหนุ่มสาวที่มีท่าทางเหมือนกระซิบรักเป็นเสน่ห์หนึ่งเดียวที่ไม่เหมือนใคร หากใครมาถึงที่นี่ จะต้องถ่ายรูปเป็นสักขีพยานกันนะคะ ว่าครั้งหนึ่งฉันเคยมาเยือน ณ ที่แห่งนี้แล้ว การเดินทางมาที่วัดภูมินทร์ในครั้งนี้สมกับความตั้งใจ ที่ได้แวะมากราบไหว้พระประธานพระพุทธมหาพรหมอุดมศักยมุนีทั้ง 4 ทิศ และมาชมภาพพุทธศิลป์ฝาผนัง และภาพปู่ม่านย่าม่านกระซิบรักบันลือโลก ที่กระซิบบอกรักกันด้วยท่าทางที่งดงามสมกับโลกโซเซียลขนานนามสมคำร่ำลือ และเป็นจุดหนึ่งที่ทำให้เราได้รู้จักเมืองน่านมากขึ้นอีกด้วย